Verslag van zaterdag 6 mei 2006

We verwelkomen vandaag met veel plezier een nieuw lid: Rob Koch. Helaas moet Marjolein wegens de gevolgen van een ongeluk in de tuin verstek laten gaan en is Hans op vakantie. Door verkeerschaos en niet-rijdende treinen is het al laat in de ochtend voordat we voltallig zijn. Jaap doet er uren over om van Den Helder naar Swifterbant te komen.
Anton en Adrie doen ons versteld staan van een door hen samen gemaakt buidelboek. Een prachtig boek is het geworden. Zoeken op internet naar gegevens over een buidelboek, het bestuderen van de vele plaatjes en tenslotte het logisch nadenken leidde bij hen tot een werkelijk schitterend resultaat, te bekijken op www.adrie.info/goddijn/ en dan onder "buidelboek".
Anton vertelt ons tegen welke problemen zij opliepen en hoe ze samen de oplossingen vonden. Hij wilde een bestaand, slecht gebonden psalmenboekje binden tot een franse band, en moest dus het rechte boekblok rondzetten en knepen. Na opweken van de rug en verwijderen van het machinaal aangebrachte rugmateriaal lukte dit prima.
Op het boekblok bracht hij nieuwe schutbladen met oortjes aan, zodat hij de platten op de oren kon bevestigen.
Om het gemis van de bindtouwen -en daardoor dus echte ribben- te ondervangen, maakte hij van manilla-karton valse ribben. Die plakte hij op de losse rug, die hij op kraftpapier ter grootte van de hele omvang van het boek gelijmd had om papierranden op de platten te voorkomen.
Omdat het "buidel-leer" van kop naar staart door loopt, moest dus eerst de onderkant van het boekje bekleed worden met een apart stukje leer. Om daarbij verdikkingen op plat en hoeken te vermijden heeft hij het leer geschalmd en aangevuld met even dik papier.
Het vormen van de draagriem kreeg hij uiteindelijk voor mekaar door de plooien met een zadelsteek vast te zetten en daarna te omwikkelen met gevlochten leer, zodat er een knoedel ontstond.
Een juweel van een slotje heeft hij eveneens bevestigd aan een op dezelfde manier gevlochten reep leer. Die reep schalmde hij op de achterkant en zette hem toen op het achterplat ook weer vast met een zadelsteek.
Het slotje heeft dezelfde diameter gekregen als de sierknoop op het voorplat en is prachtig gegraveerd met een subtiel lijnenspel, getrokken met een passer.
We veronderstellen dat hij de ringen voor de draagriem en de sluitlip gekocht heeft. Nee dus, die heeft hij natuurlijk ook zelf gevormd uit een stuk koper!

Anton en Hans, die op de vorige maandelijkse werkdag bezig waren aan het 8ste boekmodel, zijn beiden met dit boek klaar. Hans, die op vakantie is, stuurde alvast de foto's van dit boek. Het betreft de band met kartonnen platkernen, gesloten scharnieren, verzonken bindingen en losse of vaste rug en inlegrug (franse band) met direct bestoken dubbel kapitaal (19e eeuw).
Anton heeft zowel voor de platten als voor de schutbladen eigen terpentijnmarmers gebruikt. Hans kocht papier dat qua kleur aansloot bij zijn rode leer. Was hij vorige maand wanhopig over dit boek, nu is hij best tevreden met het resultaat.

Jaap toont de door hem gebonden gedichtenbundel in de gekruiste structuurbinding, waarbij hij het schitterende papier van de Deense papierkunstenares Vibeke Bak Hansen gebruikte. (Deze kunstenares is bijna altijd aanwezig op de papiermarkt ter afsluiting van de Holland Papier Biënnale in Rijswijk).

Fem en ik vertellen over ons bezoek aan goudsmid Frits Dikhoff in Zaandam, om hem te raadplegen over de afwerking van de messing sloten. (http://www.fritsdikhoff.nl/). We wilden graag weten hoe we tot een minder krasserig resultaat zouden kunnen komen. De goudsmid neemt alle tijd voor ons en luistert kritisch als wij vertellen hoe wij zijn begonnen met het uitzagen of knippen van de modellen, daarna de randen vijlden, met een burijn graveerden en polijstten met staalwol. Hij adviseert ons echter een andere volgorde aan te houden om het materiaal strakker te houden en die modellen pas te graveren nadat ze helemaal afgewerkt zijn! Omdat wij geen professionele polijstmotor hebben en uiteraard geen “fijn metaal achtergrond” raadt hij ons aan om van middel naar fijn te schuren, waardoor het polijsten dan gemakkelijker gaat.
Zijn adviezen luiden:
1. Eerst het gehele stuk messing dat je gaat gebruiken achter elkaar schuren met schuurpapier van verschillende gradaties, van grof naar fijn, en tijdens het schuren altijd haaks schuren om groeven te voorkomen. Niet gauw tevreden zijn, maar daar veel tijd voor uittrekken. Hij heeft ons als schuurpapier meegegeven: Emery polishing Paper 1M (waarschijnlijk korrel 285), Sianor B 1600 1F (korrel 500) en Emery Polishing Paper 4/0 (korrel 1500).
2. Vervolgens kun je eventueel polijsten met de Dremel met een accessoire met wollige haren: een wolbufje, terwijl je de Dremel op hoge snelheid laat draaien. Daarbij haal je eerst het wolbufje over polijstvet (bijv.”dialux blanc”). Het wolbufje wordt tijdens het polijsten pikzwart, maar dat is normaal. Als je denkt dat weer vet nodig is, herhaal je de procedure.
3. Ook kun je prima het vloeibare poetsmiddel Brasso gebruiken. Je giet wat vloeistof op een doekje, poetst het messing krachtig ermee schoon en wrijft daarna met een schone doek het geheel glanzend.
4. Vooral voorzichtig te werk gaan en zorgen dat je het messing niet beschadigt.
5. Pas als het messing helemaal schoon en mooi is, zaag je voorzichtig de benodigde vorm uit. Zagen heeft de voorkeur boven knippen, omdat je werk dan plat blijft. Je kunt met zaagje 3 aan de gang, maar beter is met fijnere zaagjes 4 en 6.
6. Je kunt ook het messing eerst schuren (als het erg beschadigd is), daarna uitzagen en dan verder afwerken (fijnschuren en polijsten). Het is dan wel moeilijker om het materiaal niet af te ronden. Maar experimenteren is de beste leermeester!
7. Na het uitzagen kun je graveren met een korte, scherpe steker, die goed in je hand ligt. Slijpen of laten slijpen op een oliesteentje onder de juiste hoek.
8. De randen kun je schuren of vijlen, al of niet met facetrand, net wat je zelf mooi vindt.
9. Werk bij voorkeur met schuurlatjes en schuurpapier om bijv. een gum. Gooi schuurpapier niet te gauw weg. Het blijft altijd bruikbaar, want grof schuurpapier wordt vanzelf heel fijn schuurpapier!!!!

Blij met deze adviezen gaan we naar huis om ze direct toe te passen op ons werk. Aan het eind van de dag hebben we pikzwarte handen, maar schitterend, stralend beslag. Het tweede-hands-messing dat Fem op de kop tikte bij een oud-ijzerhandel is niet meer te herkennen. Groefjes en beschadigingen zijn praktisch geheel verdwenen.




Frans is klaar met het 5e boekmodel van Goddijn, (band met houten platkernen, gesloten scharnieren, opliggende bindingen en vaste rug (gotische band), met aangeplakt kapitaal, klampsluiting en beslag (17e eeuw). Zijn ontwerp is fraai.
Bij dit boekmodel 5 (gotische band) wil ik ook de broek aanbrengen en dus moeten er messing lijsten gemaakt worden. Ik heb thuis al de één na de andere messing lijst weggegooid. Gedrochten werden het (links op de foto) met rare deuken van het knijpen met de combinatietang. Bovendien bleef de spaak/breinaald niet goed liggen op het reepje messing en kwam ik eigenlijk handen tekort. Ik roep vandaag dus de hulp in van Anton en die bedenkt ter plekke al gauw een veel betere methode, die een perfect resultaat oplevert, zelfs bij mij. Hij legt de 0,5 cm smalle reep messing op een net aan geopende bankschroef, daarop een breinaald, en slaat dan voorzichtig met een hamer op de breinaald, zodat het messing zich rond de breinaald kan krullen. Door steeds het messing met de breinaald een stukje op te schuiven heb je als resultaat een perfect gebogen lijst! (rechts op de foto). En moet de kromming sterker, dan pas je gewoon de opening van de bekken van de bankschroef aan. Zo eenvoudig te doen en daar heb ik thuis uren mee zitten prutsen!!!
maken van messing lijstenvoor bevestigen van de zeemleren broek

Ook het ombuigen van de hoekstukken gaat perfect in de bankschroef. Als je zorgt dat het hoekstuk precies op de om te buigen lijn in de bankschroef staat, druk je het hoekstuk gemakkelijk met de hand om. Door er dan een plankje op te leggen en er even met de hamer een paar lichte slagen op te geven, krijg je een prachtige, strakke omgebogen rand.
Ik had thuis één hoek omgeslagen met een hamer over de rand van een aambeeld, maar kreeg daardoor lelijke hamerslagen op de rand. Gelukkig zijn die helemaal weg door grondig vijlen en schuren.
hamerslagen op de rand en weggevijlde hamerslagen

Jopie plande vandaag het beslag voor boek 5 te gaan maken, dus brengt ze meteen de adviezen van de goudsmid in praktijk en begint met het schoonschuren van het stuk messing dat ze nodig heeft.
Daarna plakt ze 4 delen messing op elkaar om in één keer alle beslagdelen uit te zagen. Ze probeert zowel een grote figuurzaag als een juwelierszaagje uit, maar geeft uiteindelijk toch de voorkeur aan de grote zaag, omdat ze die stabieler vindt en volgens haar gemakkelijker op spanning te brengen is.


Rob is erg geïnspireerd door het goudsmidverhaal en wil nu proberen of hij d.m.v. schuren een lelijk stuk messing mooi kan krijgen. Fem zoekt een zeer beschadigd stuk voor hem uit en na intensief schuren met de diverse gradaties en tenslotte na het oppoetsen met Brasso heeft hij een zeer bevredigend resultaat.

Ons nieuwe lid Rob gaat ook direct aan de gang met het bewerken van messing. Hij wil de slotjes maken voor het Karolingische boek, dat hij gedeeltelijk al klaar heeft. Met de aanwijzingen van Anton tekent hij op het messing de ontwerpen, knipt ze uit en boort er de benodigde gaatjes in.

Het is een fraai gezicht zo'n genaaide, gedriegde rug. Zonde om te bedekken, dus wil Anton dit boek ook binden met een open rug. We zijn benieuwd naar het uiteindelijke resultaat.
Dat stond vorige maand te lezen in het verslag van die werkdag. Het resultaat krijgen we vandaag te zien. Zeer fraai met de opgezette platten en die open rug zodat je het naaisel ziet. Het boek slaat voortreffelijk open.

Jaap, Fem en Henny hebben steun aan elkaar. Ze zijn alle drie bezig met het maken van het basiskapitaal op boekmodel 4 (band met houten platkernen, gesloten scharnieren, opliggende bindingen, vaste rug (gotische band) met zadelsteekkapitaal of omvlochten kapitaal, klampsluiting en klavieren, 15e eeuw).

Het maken van de geknoopte klavieren is ons tot nu toe niet gelukt. Schema 100 was niet duidelijk genoeg om er een knoop mee te kunnen maken. Maar we hebben een oplossing gevonden in het boek "Stijlvolle sieraden", geschreven door Suzen Millodot. Zij geeft aan de hand van foto's een zeer duidelijke beschrijving van deze knoop en nu kunnen de klavieren gemaakt worden!

Ik heb zelf boekmodel 6 klaar: band met kartonnen platkernen, gesloten scharnieren, opliggende bindingen en vaste rug, in leer met direct bestoken kapitaal (18e eeuw).
Het leek me interessant om op dit boek technieken uit te proberen die nieuw voor me waren, zoals een stijfselverfsnede, het versieren van het leer d.m.v. spatten, en het bestempelen met echt goud.
Het aanbrengen van de stijfselverf, (eigen gemaakte stijfsel gemengd met pigment) in de holle voorsnede ging niet echt gemakkelijk, vooral niet omdat het boekblok niet zo heel dik was. Beter was waarschijnlijk geweest de snede eerst even recht te stoten.
Voor het spatten van het leer heb ik de aanwijzingen van Goddijn op blz. 245 gevolgd. Ik gebruikte watervaste bruine inkt en die spatte behalve op het leer, ook heerlijk in het rond zoals ik de volgende dagen ontdekte. Het in blank kalfsleer gebonden boek kreeg door deze bespatting een totaal andere uitstraling. Na droging van het gespatte leer heb ik de inslagen voorzien van de schuine streepjes zoals dat beschreven wordt.
Met op de beurs gekochte Miniatum van de firma Linova heb ik tenslotte geëxperimenteerd op het voorplat en langs de ribben op de rug om versieringen in bladgoud aan te brengen. Het ging uitstekend, mits een juiste droogtijd aangehouden wordt. Ik heb 's avonds met een penseel de versiering met miniatum aangebracht, lijnen tussen plakband stroken getrokken en na een kwartier het plakband weggetrokken, vervolgens het geheel een nacht laten drogen en de volgende ochtend het bladgoud in strookjes gesneden en op de miniatum-versiering gewreven, met een voor mij zeer bevredigend resultaat.
(zie: www.linova.nl, vervolgens "webshop", dan "Kölner verguld producten", miniatum , meer prodcutinformatie en instructie).